आठौँ दिन : In a Reelationship !

 

रिल्स अनि युट्युब सर्टस्को म पनि लती हो । त्यहाँ  एक एक पलमा संसार बदलिन्छ । एक पल कुनै सुन्दर युवतीको नृत्य आइरहेको हुन्छ । अर्को पल चाइनाको कुनै ठाँउमा बाँसको सामान बनाइरहेका मानिस , भुइ खनेर अस्थायी घर बनाइरहेका अफ्रिकन पुरुष । शरीर सुगठनमा लागि परेका अभिनेता । संसार अट्छ त्यहाँ । कहिलेकाँहि म त्यसमा यति अल्मलिनथ्ये कि सोच्थेँ म आज एकै दिनमा संसारका सबै रिल हेरेर सकिदिउँ तर सकिँदैन । अथाह छन् । 

मलाई मात्र हो वा अरुलाई पनि हुन्छ थाहा छैन तर म यहाँ एउटा प्रश्न राख्न चाहन्छु । के कहिलेकाँहि रिल हेर्दै गर्दा अथवा यत्तिकै सामाजिक सञ्जाल चलाइरहँदा एकाएक उदासीले झ्याप्प छोप्दछ ? म यो के गरिरहेको छु , किन यसरी समय बर्बाद गरिरहेछु भन्ने ग्लानीले चसक्क घोच्छ । के तपाईहरुलाई पनि यस्तो हुन्छ ? मलाई बारम्बार हुने गर्दथ्यो । पछिल्लो आठ दिनबाट मैले यस कुराबाट मुक्ति पाएको छु । 

Mindless scrolling is when someone gets on social media – whether it be Twitter, Instagram, Tiktok, or Facebook and starts scrolling through their feeds without even thinking about why they are doing it.

माइन्डलेस् स्क्रोलिङ एउटा बहुत ठूलो समस्या हो । यदि तपाईलाई सामाजिक सञ्जालको लत छ वा छैन भन्ने बुझ्न चाहनु हुन्छ भने एकपल्ट याद गर्नुस् कि तपाई पनि माइन्डलेस् स्क्रोलिङको सिकार त हुनुहुन्न ? Mindless scrolling समयको सिकारी हो । यसले समयको सितन खान्छ । दिनभर मोबाइल चलाएँ तर के चलाएँ के हेरे सम्म मानिसलाई याद रहन्न। लाग्छ, मानिसलाई कसैले लागु पदार्थ सेवन गराएर कुनै काममा लगाइदिएको छ । गाँजा लाग्दा जसरी कोहि एकोहोरो हाँस्दछ तर हाँस्नुको कारण जान्दैन । सामाजिक सञ्जाल चलाउने मानिसको पनि त्यही हाल छ ।

एउटा अङ्ग्रेजी टर्म छ Boredom। म यहाँ आज त्यसको कुरा गर्छु । क्याल निउपोर्टले आफ्नो किताब Deep Work मा यसको बारेमा लम्बा चौडा ब्याख्या गरेका छन् । म यहाँ त्यसको थोरै कुराहरु राख्दछु । मानिसलाई Boredom अर्थात खाली समय किन चाहिन्छ ? भनिन्छ मानिसले प्रायजस्तो रचनात्मक अथवा खोजमुलक कार्यहरु यसै समयमा गर्दछ । याद गर्नुस तपाई सामाजिक सञ्जाल नहुँदा फुर्सदका पल बिताउन के गर्नु हुन्थ्यो र अहिले के गर्नु हुन्छ ? कसैले स्वीटर बुन्थे होलान् । कोहि साथीसँग चेस खेल्थे होलान् । कोहि फोटोसप सिक्थे होलान् । अनेक काम थिए जसले जीवनलाई र चेतनालाई स्वस्थ राख्दथे । मानिस हरेक दिन नयाँपन सँग एकाकार हुने गर्दथ्यो । तर अहिले उल्टो छ । मोबाइलको संसार खरायो गतिमा चलिरहँदा मानिसको संसार भने एकै ठाँउ जकडिएको छ । 

ब्लेज पास्कलको एउटा भनाइ छ । 

“ All of humanity's problems stem from man's inability to sit quietly in a room alone.” 

अब सोचौ हामी पछिल्लो पल्ट एक्लै कहिले थियौँ ? कहिले हामीले ध्यान यता उता नपुर्‍याइ जीवनका बारेमा एक घण्टा सोच्यौँ ? जीवन मोबाइलको सक्रिन भन्दा बाहिर पनि त छ । के त्यहाँ हाम्रा पाइला चल्दैछन् ? पछिल्लो पल्ट हामीले नयाँ सीप के सिक्यौँ ? सबथोक मोबाइलमा पाएर मानिस आफैलाई खोज्न बिर्सिनु सायद मानव सभ्यताले पहिलो पल्ट अनुभव गर्दै छ । 

ओशो भन्छन् । पश्चिमा राष्टहरु कहिले पनि मन भित्र जान सकेनन् ।  उनीहरुले चेतनाको विचार शक्तिलाई पोस्न मात्र लागिरहे र मनको शान्तिलाई मध्यनजर गरिदिए । फेसबुक लगायतका सम्पूर्ण सामाजिक सञ्जाल पश्चिमका आविष्कार हुन् । हाम्रो सभ्यताले एकअर्कासँग रहेर बाँच्न सिकाउँछ । जिउँदाको जन्ती मर्दाको मलामी हाम्रो सभ्यताको सत्य हो । तर त्यो अब केवल सामाजिक सञ्जालको वालमा सिमित छ। हामी पनि पश्चिम बन्दैछौँ । हाम्रो मन पनि खाली हुँदैछ । 

कुनै लेखले कहिलेकाँहि ठोस् अर्थ दिँदैन । किनभने लेखक आफै पनि अर्थसँग एकाकार भएको हुँदैन । म यहाँ जीवन केलाउँदै छु । त्यसलाई नाङ्लोमा राखेर निफन्दै छु । यदि कतै ढुङ्गा भेटिए ‌औँल्याइदिनु होला । कहिले काँहि हेर्दा हेर्दै पनि केहि छुट्न सक्छ । 

हरेक दिन मैले यस्तो लेखिरहँदा तपाईहरुलाई लाग्न सक्छ कि म सामाजिक सञ्जालको घोर बिरोधी हुँ  तर म यहाँ यसले मेरो र अरुको जीवनमा पारेको प्रत्यक्ष र अप्रतक्ष्य असरलाई केलाइरहेको छु । म छुँ सामाजिक संजालमा,  तर मैले त्यहाँ मेरो कति समय दिने हो भन्ने कुरालाई १३ दिनको यो लेख यात्रामा केलाउन खोज्दैछु । सामाजिक सञ्जाल जीवनलाई सहज बनाउने एउटा माध्यम हो । तर पछिल्लो समय यसले मेरो जीवनमा कठिनाइ ल्याइदिएकाले म यसका बारेमा चिन्तन गर्न बाध्य भएको हुँ । यदि तपाई सामाजिक सञ्जालमा हुनुहुन्छ तर त्यसले तपाईको समय फोकटमा खाँदैन र  मानसिक शान्तिलाई बिथोल्दैन भने तपाई भाग्यमानी हुनुहुन्छ । तपाईलाई एउटा लतले छुन सकेको छैन। बधाई छ ।

- विजय लुइटेल

यदि तपाईहरुलाई पनि म जस्तै सामाजिक सञ्जाल वा मोबाइलको लत छ र त्यसले तपाईको जीवनमा नकारात्मक असर पारेको छ भने bijayawrites@gmail.com मा आफ्नो अनुभवहरु लेखेर पठाउनु होला । म सबैलाई समेटेर एउटा लेख लेख्नेछु । त्यमा तपाईको नाम राख्ने वा नराख्ने त्यो तपाईको निर्णयमा भर पर्नेछ । यदि ५ जना भन्दा अघिक मानिस म सँग जोडिनु भयो भनेँ हामी कुनै दिन कतै बसेर सानो छलफल कार्यक्रम पनि आयोजना गर्न सक्नेछौँ ।